Het Sint-Lucasgilde was de naam van verschillende broederschappen in verschillende steden die zich bezighielden met de bescherming van kunstenaars in de betreffende stad. Het eerste Sint-Lucasgilde werd in 1382 in Antwerpen opgericht, nog niet onder die naam. Het gilde bemoeide zich met de kunstenaars en de kunstambachten, zoals goud-, en zilversmeedwerk. Het bestaan van de gildes loopt door tot in de 18e eeuw. In Den Haag splitste in 1656 een groep schilders zich af en richtte gezamenlijk de Confrerie Pictura op.